Van real estate naar real assets
Landbouwgrond in de pensioenportefeuille als een interessante optie
Pensioenfonds PostNL maakt duurzaam verschil met investering in landbouwgrond.
In het kort:
- Investeren in landbouwgrond is investeren in de voedseltransitie
- Beleggingscategorie landbouwgrond heeft lage correlatie met aandelen en obligaties
- Investeren in landbouwgrond combineert financieel en duurzame doelstellingen
De beleggingscategorie real assets in het alternatieve of illiquide deel van de beleggingsportefeuille van pensioenfondsen bestaat historische gezien vooral uit vastgoed. Deze categorie is breder en met het oog op de toekomst zijn er verschillende uitdagingen voor real estate. Zo staat het rendement onder druk en is Nederlands woningvastgoed niet langer meer gezien als een safe haven.
Andere reële activa zoals infrastructuur, bosbouw en landbouwgrond vormen nog maar een beperkt deel van de portefeuille van pensioenfondsen, maar hebben wel interessante karakteristieken. ‘Daarmee laten pensioenfondsen mogelijkheden liggen om risico, rendement en duurzaamheid te verbeteren en spreiden’, stelt Wilse Graveland, hoofd fiduciair management bij Van Lanschot Kempen.
‘Reële activa kennen verschillende rendementsdrijfveren en tussen real assets zijn er de nodige verschillen in risico- en rendementskarakteristieken. Met name de WTP (Wet Toekomst Pensioen) is voor pensioenfondsen een extra aanleiding voor verdere verdieping, ook omdat de allocatie naar zakelijke waarden mogelijk toeneemt en daarbinnen een meer gediversifieerd lange termijn rendement gewenst is.
‘Het was een spannend besluit voor Pensioenfonds PostNL.’ Voorzitter René van de Kieft blikt terug op maart 2021 toen het fonds de boer op ging. Letterlijk. Het pensioenfonds wilde zijn illiquide beleggingen verduurzamen en alternatieven hebben voor en naast vastgoed, en raakte in gesprek met het fiduciare team over de mogelijkheid om in landbouwgronden te beleggen. Directe ervaring met landbouwgronden in Nederland speelde daarin ook een rol.
‘We hadden drie argumenten om ons op landbouwgrond te richten’, vertelt Van de Kieft. ‘Landbouw speelt een belangrijke rol bij de twee SDG’s waarop Pensioenfonds PostNL zich richt: goede gezondheid en welzijn, en klimaatactie. Landbouw is de basis van de voedselketen, maar de industriële landbouw put ook de bodem uit en stoot veel CO2 en andere broeikasgassen uit. Wij wilden landbouw met impact en vroegen ons af, of we konden investeren in projecten waarmee we de landbouw verduurzamen. Dat we op een positieve manier bijdragen aan de teelt van gezonde gewassen met een aanpak in de landbouw die bijdraagt aan minder broeikasgassen en grotere biodiversiteit.’
Een tweede argument was dat landbouwgrond als alternatieve belegging een lage correlatie met andere beleggingscategorieën zoals aandelen en obligaties heeft en een iets hogere rendementsverwachting. Van de Kieft: ‘Wat verder meespeelde, was dat het vastgoed in onze portefeuille minder makkelijk te verduurzamen was omdat het onderbracht was in een fonds voor gemene rekening. Ook waren er vraagtekens bij de te verwachte toekomstige rendementen.’
Ondernemende reis
De belangrijkste vraag die voor Pensioenfonds PostNL op tafel lag, was: gaat het ons lukken om in landbouwgrond te beleggen én om een duurzaam verschil te maken? Met de zoektocht naar aan antwoord begon een ondernemende reis.
‘Het bestuur stond niet meteen te juichen’, bekent Van de Kieft. ‘Een bestuurslid vroeg: “Waarom in landbouw beleggen terwijl we al diverse beleggingscateogrieen hebben?” en een ander merkte op: “Daar hebben we geen verstand van, zijn we wel in staat om deze goed te beoordelen in termen van risico en rendement?” We kregen veel tegendruk, en terecht, maar we hebben de tijd genomen om het bestuur goed inzicht te geven in alle facetten van beleggen in landbouwgronden. Gaandeweg is het bestuur enthousiaster geworden. Het mooie is dat de projecten tot de verbeelding speken en de start en opbouw goed gegaan zijn.’
Toen de seinen op groen stonden om wereldwijd gespreid te investeren in landbouwgrond kwam de vraag hoe dat te doen? Pensioenfonds PostNL heeft daarbij zijn fiduciair manager Van Lanschot Kempen Investment Management kritisch bevraagd op de benodigde kennis en kunde. Het vertrouwen ontstond omdat VLK duidelijk kon laten zien dat zij met veel deskundige partijen en partners samenwerkten. Dat leidde tot een landbouwmandaat waarin is belegd in landbouwfondsen die zijn geselecteerd door Van Lanschot Kempen en tot het nieuw opgerichte Van Lanschot Kempen SDG Farmland Fund. Een nieuw fonds in landbouwgrond bleek nodig, omdat andere fondsen geen blootstelling aan Europa hadden en niet konden voldoen aan het ambitieuze duurzaamheidsbeleid van Pensioenfonds PostNL.
Afwegingen maken
Van de Kieft vertelt, dat zijn pensioenfonds nauw betrokken wilde zijn bij de samenstelling van de portefeuille. ‘We moesten afwegingen maken en besluiten nemen over spannende vragen. Beperken we ons tot beleggen in akkerbouw, of komt veehouderij ook in aanmerking? Combineren we landbouw met bosbouw? Kiezen we voor buy & lease, waarbij we de grond in eigendom is en verpacht aan een boer. Of kiezen we voor own & operate, waarbij land in bezit is van partners die betrokken zijn bij de productie? Of gaan we voor een flexibele variant hiervan? En welke gewassen zijn optimaal om op de grond te telen? Permanente of jaarlijkse gewassen of een mix?’
Van de Kieft: ‘We vroegen onze fiduciair niet alleen over bovengrondse, maar ook over ondergrondse zaken. Hoe gaan we duurzaam om met irrigatie, bemesting en bodemkwaliteit?’
En het belangrijkste aspect bij het doel om impact te hebben: welke normen worden gesteld? ‘We willen bijvoorbeeld de bodemkwaliteit verbeteren. Wat komt er uit de nulmeting en waar willen we over vijf jaar staan?’, vertelt Van de Kieft. ‘Daarbij hebben we regelmatig de vraag gesteld of het niet een tandje scherper kan bij het bepalen van duurzame doelstellingen, zodat we sneller impact hebben.’
Van Lanschot Kempen kon op basis van verzamelde data de vragen van Pensioenfonds PostNL beantwoorden en ontwikkelde een duurzame beleggingsstrategie voor landbouwgrond. Er is gekozen voor enkel landbouwgrond primair vanwege het hogere rendementspotentieel in vergelijking met veeteelt en bosbouw. Bij veeteelt speelt naast het lagere rendement ook mee dat de grip op dierenwelzijn lastig kan zijn. Bij bosbouw is er met hout grote afhankelijkheid van één product.
Door te beleggen in landbouwgrond is het fonds ook in staat bij te dragen aan de opgave van onderscheidende langetermijntrends zoals de groei van de wereldbevolking en gezondere voeding. Landbouwgrond biedt bovendien veel diversificatiemogelijkheden door de grote variëteit aan gewassen.
Voedseltransitie
‘Investeren in landbouwgrond is investeren in de voedseltransitie. In vergelijking tot de energietransitie krijgt de voedseltransitie nog onvoldoende aandacht’, stelt Richard Jacobs. Hij is één van de portefeuillemanagers van het Van Lanschot Kempen SDG Farmland Fund en is in zijn vrije tijd hobbyboer met een wijngaard en voedselbos.
‘De groeiende wereldbevolking vraagt om meer voeding. Ook de kwaliteit van ons voedsel staat al geruime tijd onder druk. De landbouwproductie zal verder stijgen om aan de stijgende voedselbehoefte te voldoen. Tegelijkertijd wordt het areaal landbouwgrond minder vruchtbaar en de productiegroei loopt met de huidige landbouwmethoden tegen grenzen aan. Zo is de voedselproductie voor 30% verantwoordelijk voor de CO2-voetafdruk1.’
Het is volgens Jacobs dan ook onafwendbaar ‘dat we overgaan van intensieve-landbouw naar vormen van holistische, regeneratieve landbouw. Waarbij natuurlijke hulpbronnen worden versterkt in plaats van uitgeput. Van de landbouwgrond waarin we met het Farmland Fund investeren, willen we de bodemkwaliteit verbeteren. Met meer aandacht voor de biologische en fysische eigenschappen van de bodem voor de kwaliteit van voedsel en de veerkracht van de productie.’
Op de grond van het Van Lanschot Kempen SDG Farmland Fund in Wisconsin (Verenigde Staten) zijn boeren overgestapt van een monocultuur met soja of mais, naar mengteelt met afwisselend verbouwen van niet-genetisch gemodificeerde soja, mais, graan en een langjarig gewas zoals luzerne. Zodat de bodem kan rusten en herstellen. Bij een pruimenboomgaard in New South-Wales (Australië) wordt kunstmest volledig vervangen door compost en benodigde biostimulanten.
Duurzaamheidsplan
Bij elke investering maakt het Van Lanschot Kempen SDG Farmland Fund een duurzaamheidsplan. In samenwerking met lokale consultants en specialisten worden risico’s en duurzame prioriteiten vastgesteld en worden gedetailleerde KPI’s opgesteld. Jaarlijks rapporteert een geaccrediteerde auditor over de kritische indicatoren en hoever het fonds is met het behalen van zijn duurzaamheids doelen.
‘Bij de olijfboomgaard in Portugal was de belangrijkste KPI nul- of minimale bewerking van de grond om bodemverslechtering te voorkomen. We beperken het gebruik van kunstmest en vergroten de hoeveelheid begroeiing en CO2-opslag door het planten van groenbemesters in combinatie met het gebruik van organische mest’, vertelt portefeuillemanager Jacobs.
Herkenbaar en concreet
Investeren in het Van Lanschot Kempen SDG Farmland Fund combineert volgens Jacobs financiële en duurzaamheids-doelstellingen. ‘Onze visie op landbouw biedt mogelijkheden voor een duurzame, innovatieve voedselproductie. We hanteren concrete prestatie-indicatoren voor het verbeteren van de bodemkwaliteit, bevorderen van de biodiversiteit en terugdringen van het gebruik van bestrijdingsmiddelen, kunstmest en water.’
Het potentiële rendement heeft verschillende bronnen: de opbrengst van de gewassen, productiviteitsverbetering leidend tot hogere opbrengsten met dezelfde middelen, waardestijging van het land als gevolg van bijvoorbeeld algemene prijsstijging goederen en schaarste vruchtbare landbouwgronden en ecologisch rendement door vergoedingen voor opslag van CO2 en verbetering van biodiversiteit.
Risico’s zijn er zeker. Naast de beperkte verhandelbaarheid zijn de belangrijkste voor de landbouwgronden volgens de portefeuillemanager het klimaat en het weer. Met name hitte en droogte, maar ook extreme regenval tijdens het zaai-, plant- of oogstseizoen en ziekten en plagen voor de gewassen.
‘Het is een goede keus om in landbouwgrond te beleggen,' concludeert Van de Kieft van Pensioenfonds PostNL. ‘Het rendement is nog niet op het beoogde niveau en dat is te begrijpen vanuit de aanloopkosten. Evenzo belangrijk is dat deze belegging helpt om heel concreet invulling te geven aan onze duurzaamheids doelen. Opmerkelijk is ook dat de deelnemers enthousiast zijn zo bleek laatst in een deelnemersbijeenkomst. Bij Landbouwgewassen heeft iedereen gelijk een beeld, het is herkenbaar en concreet. Het fonds kreeg al de vraag of we niet ook in Nederlandse landbouwgronden kunnen beleggen.’
1 Food and agriculture door Joshua Katz en Peter Mannion, McKinsey Quarterly, augustus 2022.
Alle beleggingen zijn onderhevig aan marktschommelingen. Beleggen in landbouwgrond heeft een gemiddeld risico. Deze categorieën worden over het algemeen gekenmerkt door stabiele inkomsten en een relatief stabiel onderpand. De verhandelbaarheid kan daarentegen beperkt zijn.
Dit is een marketing bericht voor professionele beleggers.
Van Lanschot Kempen Investment Management NV heeft een vergunning als beheerder en staat onder toezicht van de Nederlandse Autoriteit Financiële Markten (AFM). Het Kempen SDG Farmland Fund is bij Nederlandse Autoriteit Financiële Markten (AFM) geregistreerd onder de vergunning van Van Lanschot Kempen Investment Management NV. Het fonds is aangemeld voor verkoop in een beperkt aantal landen. De landen waar het fonds is aangemeld, staan vermeld op de website. Het fonds is alleen beschikbaar voor professionele beleggers. De informatie in dit document is ontoereikend voor een beleggingsbeslissing. Lees het placement memorandum (Engelstalig) en de duurzaamheidsgerelateerde informatie voordat u een beleggingsbeslissing neemt. Deze documenten van het fonds zijn beschikbaar op de website van VLK IM (vanlanschotkempen.com/nl-nl/investment-management/fund-library). De informatie op de website is (gedeeltelijk) beschikbaar in het Nederlands en Engels. Hier vindt u ook onze duurzaamheidsgerelateerde publicaties.
Beleggen brengt risico's met zich mee, u kunt uw inleg verliezen. De waarde van uw beleggingen is mede afhankelijk van de ontwikkelingen op de financiële markten. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.