Het Concertgebouw: ‘Iedereen heeft behoefte aan muziek’

Samen naar livemuziek luisteren is een unieke ervaring. Zeker als dat in Het Concertgebouw gebeurt, een van de mooiste muziekzalen ter wereld. ‘Niets illustreert de noodzaak van muziek zo goed als de afwezigheid ervan,’ zegt directeur Simon Reinink. Hij kan niet wachten tot ‘zijn’ zalen weer open mogen.

In de tussentijd werkt Reinink met Jolien Schuerveld, directeur van Het Concertgebouw Fonds, aan de online programmering en het bereiken van een nieuwe doelgroep. Maar oh, wat missen ze de levendigheid in het prachtige gebouw.

Geen concerten, geen musici in huis, geen publiek: Het Concertgebouw ging in maart 2020 van 730.000 bezoekers per jaar naar nul. Simon Reinink: ‘Er is enorme financiële schade, we hebben echt een miljoenenverlies. We zien dat met name musici hard getroffen worden, die zijn in één klap van hun inkomsten beroofd. De musici die als zzp’er werken en niet in een gesubsidieerd orkest of een ensemble spelen, moeten maar zien hoe ze rondkomen. Ik maak me zorgen over hoe het muziekveld erbij ligt na deze periode.’

Spontaan extra schenken

Gelukkig kan Het Concertgebouw terugvallen op Het Concertgebouw Fonds, vertelt Jolien Schuerveld. ‘Binnen ons fonds verzamelen zich alle particuliere liefhebbers van muziek, die daaraan financieel willen bijdragen. Toen de coronacrisis begon, dacht ik: nu komt er een enorm beroep op dat fonds. Hebben we het daarvoor bijeengebracht? Maar gaande de crisis werd het duidelijk wat een uitzonderlijk voorrecht het is dat we zo gedragen worden door die particulieren, en dat we het vermogen hebben waarmee we Het Concertgebouw de toekomst in kunnen dragen. Veel mensen hebben vorig jaar spontaan een extra schenking gedaan, of ze zeiden: ik heb specifiek mijn schenking gedaan voor educatie of voor renovatie, maar je mag het ook gebruiken voor de corona-crisis.’

Akoestiek toevalstreffer

De weergaloze akoestiek van Het Concertgebouw wordt wereldwijd geroemd. ‘Wordt ergens ter wereld een concertzaal gerenoveerd, dan komen de projectleiders naar Amsterdam om te kijken wat onze zalen nou zo bijzonder maakt,’ vertelt Reinink. ‘De akoestiek van onze beide zalen is ongelofelijk goed, terwijl het min of meer een toevalstreffer is. De zaal is gebouwd in de jaren tachtig van de negentiende eeuw, toen er nog geen computers of uitgebreide rekenmodellen waren om die akoestiek te optimaliseren. De architect had nog nooit een concertzaal gemaakt. Hij ging op onderzoek bij concertzalen in Leipzig en in Wenen, en heeft het ontwerp van die twee gebouwen in elkaar geschoven tot een nieuw idee. Het grappige is: als je met de kennis van nu een topzaal wilt bouwen, kun je niet met honderd procent zekerheid voorspellen hoe die zaal zal klinken.’

Stilte is geen optie

Ondanks de sluiting werkt Het Concertgebouw hard door, aan een online aanbod, streamingdiensten en een nieuwe programmering voor komend seizoen, als alles – fingers crossed – weer open mag gaan. Wat staat er op de planning? Reinink: ‘We zijn heel snel nadat het gebouw moest sluiten, gestart met de Empty Concertgebouw Sessions. Zo konden musici optreden voor publiek, zij het online, en nog iets van een inkomen verwerven. We vonden dat helemaal stil blijven geen optie was. Ook hebben we andere streams opgezet, in samenwerking met mediapartners, en we kijken nu of we betaalde livestreams kunnen ontwikkelen.’

Het Mahler-festival en het Beethoven-festival vielen in het water, maar de artistieke klassieke kernprogrammering blijft in de toekomst zeker overeind. ‘We willen het allerbeste dat de planeet te bieden heeft op het gebied van livemuziek hier presenteren. Met name klassiek, en in groeiende mate jazz en pop, ook gericht op publiek met een niet-Westerse achtergrond. Diversiteit en inclusie in cultuur is essentieel.’

Educatie is een essentieel onderdeel van de programmering. ‘Veel cultuurvakken op scholen zijn weggevallen. We willen kinderen in staat stellen zelf eens een concertzaal te bezoeken en een mooi concert bij te wonen. Dat hoeft geen klassieke muziek te zijn, we kijken breder.’

Muziek is essentieel

Beide directeuren zijn optimistisch over de toekomst van Het Concertgebouw. ‘Dit is een van de allermooiste zalen ter wereld. Waarom zou een rijk land als Nederland dat niet in stand houden?’ Als de huidige sluiting iets duidelijk maakt, dan is dat het belang van kunst. Schuerveld: ‘Samen naar muziek luisteren is iets anders dan thuis een stream bekijken of een cd opzetten. De waarde van een live concert zit ‘m in een andere manier van beleven. Het concert tilt je op, de gezamenlijke hartenklop die je voelt draagt bij aan de concentratie en de ervaring van de muziek.’ Reinink vult aan: ‘Ik denk dat muziek voor veel mensen een essentiële levensvoorwaarde is. Het verheft je, het maakt je mens. Laat ik het breder trekken: ik ken niemand die niet van muziek houdt. En niets illustreert de noodzaak van muziek zo goed als de afwezigheid ervan. Mensen realiseren zich nu hoe belangrijk die kunstvormen voor hen zijn.’

Luister naar ‘Goed Doen’, de podcast met het Concertgebouw

Benieuwd welke rol het gebouw speelt in het werkplezier van directeur Simon Reinink? En wat Jolien Schuerveld drijft om zich in te zetten voor Het Concertgebouw? En wat uw bijdrage zou kunnen zijn, en hoe u dat kunt regelen?

Luister via Apple Podcasts Luister via Spotify