Schenken met behoud van zeggenschap? Overweeg het familiefonds

Private equity professionals bouwen doorgaans een substantieel vermogen op. Tijdens hun leven willen ze hier vaak alvast een deel van aan hun kinderen schenken. Om hun kinderen financieel te ondersteunen of vanwege fiscale redenen. Tijdens deze overweging, lopen de professionals regelmatig met vragen, bijvoorbeeld over het behoud van zeggenschap over het vermogen. Herkent u dit? Dan is een familiefonds mogelijk een interessante optie. Daniëlle de Waaij, private banker voor Van Lanschot Kempen Private Equity, geeft antwoord op de belangrijkste vragen rondom dit onderwerp.  

Met een familiefonds worden het economische eigendom van het vermogen en de zeggenschap erover van elkaar gescheiden. Het economische eigendom ligt bij de participatiehouders en de zeggenschap gaat naar de bewaarder en beheerder. De bewaarder is juridisch eigenaar van het fonds, de beheerder houdt zich bezig met het dagelijkse beheer en beleid. Meestal wordt een stichting opgericht om deze rollen op zich te nemen. 

Als private banker zie ik in de praktijk regelmatig dat één of beide ouders optreden als bestuurder van de stichting. Zo behouden de ouders zelf de zeggenschap over het vermogen in het familiefonds. Vervolgens schenken zij de participaties in het fonds aan hun kinderen. De kinderen krijgen daarmee het economisch eigendom van het vermogen. Over deze schenking moet schenkbelasting worden betaald. Meestal krijgen alle kinderen hetzelfde aantal participaties, maar uiteindelijk is het aan de schenker om te bepalen hoe het vermogen wordt verdeeld.  

Ik merk in de praktijk dat private equity professionals wel aan hun kinderen willen schenken, maar zich soms afvragen of de kinderen verstandig om zullen gaan met het gekregen geld. De professionals willen voorkomen dat hun kind door de schenking al op jonge leeftijd motivatie verliest om te werken of studeren. Of dat er onbezonnen wordt omgegaan met het vermogen (ook wel het Ferrari-syndroom genoemd). 
 
Reden voor sommigen om de schenking uit te stellen. Terwijl het juist verstandig kan zijn om kinderen bijtijds te laten wennen aan het hebben van vermogen en hen hierin te begeleiden. Zo weten ze later, als zij vermogen erven, hoe ze dit moeten beheren. Daarnaast is het voor het kind waarschijnlijk prettig als het zeggenschap over het vermogen in eerste instantie bij de ouders blijft. Zeker in de studententijd heeft hij of zij andere dingen aan het hoofd. Vermogen beheren is dan geen prioriteit.

Mijn klanten behouden de zeggenschap over het familiefonds, maar betrekken wel vaak de kinderen bij het beheer van het vermogen. Ze bespreken bijvoorbeeld regelmatig in familieverband het beleggingsbeleid van het fonds. Ook schuiven de kinderen frequent aan bij de besprekingen die ik met hun ouders heb. Zo maken de kinderen onder begeleiding kennis met ‘de wereld van beleggen’.  

Daarnaast leren de kinderen bij een familiefonds dat ze weliswaar economisch eigenaar zijn van een deel van het vermogen, maar dat ze alleen jaarlijkse uitkeringen krijgen. De hoofdsom blijft grotendeels in stand. De jaarlijkse uitkering die ze krijgen, moet in ieder geval groot genoeg zijn om de box 3-heffing te betalen. Een familiefonds is namelijk fiscaal transparant. Daarom dient elk meerderjarig kind de waarde van de participaties in box 3 aan te geven. Bij minderjarige participatiehouders geven de ouders de waarde van de participaties op bij hun eigen box 3-vermogen.   

Op 1 november 2022 gaat een wet in waarin staat dat het familiefonds in het UBO-register voor trusts en soortgelijke juridische constructies wordt opgenomen. Dit zou betekenen dat bepaalde gegevens van de participanten in het fonds openbaar worden, maar de omvang en samenstelling van het familiefonds worden niet zichtbaar.  

Een stichting die het familiefonds beheert, staat ingeschreven in het Handelsregister. De algemene gegevens zijn hierdoor inzichtelijk, maar de stichting hoeft (nog) niet haar cijfers te publiceren. Er ligt wel een wetsvoorstel waarin stichtingen een publicatieplicht krijgen, maar die publicaties zijn alleen toegankelijk voor bevoegde instanties. Bovendien heeft de stichting geen eigen vermogen, dat wordt immers gehouden ten behoeve van de participanten.

Mijn klanten vinden het vaak interessant om het familiefonds te laten participeren in hun eigen private equity fondsen. Ze willen op die manier hun kinderen laten kennismaken met hun beroep. Daarnaast is het interessant om koerswinsten in de fondsen (waaronder carried interest) onbelast aan de kinderen toe te laten komen.  

Het hangt van de gemaakte afspraken binnen de Private Equity firma af of de participaties in de onderliggende fondsen ondergebracht kunnen worden in het familiefonds. Ook moet onderzocht worden welke afspraken hierover zijn gemaakt met de fiscus.