Bent u de langstlevende ouder en wilt u schenken? Pas op de valkuil

In deze derde blog gaat het over het risico dat de schenkingen van een langstlevende ouder aan de kinderen een averechts effect hebben. In plaats van de beoogde besparing van erfbelasting kan het zijn dat de kinderen uiteindelijk, na het overlijden van de tweede ouder, per saldo juist te veel belasting blijken te hebben betaald. In welke situatie doet zich dat voor? Ik leg het u uit in deze blog.

Als een van de ouders overlijdt, wordt de erfenis in de meeste gevallen zodanig afgewikkeld dat de langstlevende ouder de beschikking houdt over het totale vermogen. De kinderen krijgen hun erfdeel in de vorm van een niet-opeisbare vordering op de langstlevende ouder (= schuld van de ouder aan de kinderen). Die zogenoemde ‘overbedelingsschuld’ aan de kinderen wordt vaak jaarlijks verhoogd met een rente van 6%. Als de langstlevende ouder overlijdt, wordt die opgerente schuld ‘afgelost’. De kinderen hoeven over die opgerente vordering geen erfbelasting meer te betalen. Ze zijn alleen erfbelasting verschuldigd over het restant van het vermogen van de langstlevende na aflossing van de opgerente schuld.

Door dat rente-op-rente-effect loopt de schuld aan de kinderen jaarlijks op. Om u een idee te geven: een schuld van € 1 miljoen is bij 6% rente op rente na 12 jaar verdubbeld naar € 2 miljoen en na 24 jaar opgelopen naar € 4 miljoen. Zo’n schuld aan de kinderen kan de nalatenschap van de langstlevende ouder dus behoorlijk uithollen, en zelfs negatief maken.

Voor de inkomstenbelasting is de onderlinge vordering/schuld gedefiscaliseerd. Dat houdt in dat de kinderen die vordering niet opgeven in box 3, en dat de langstlevende ouder geen rekening houdt met de (rente op de) schuld. In de aangiftes inkomstenbelasting van kinderen en ouder komen deze vordering en schuld dus niet voor. En daar zit het gevaar.

Vaak zijn ouder en kinderen zich niet bewust van de overbedelingsschuld. Vervolgens worden er in het kader van estate planning schenkingen aan de kinderen gedaan boven het vrijstelde bedrag om toekomstige erfbelasting te besparen. Over de schenking is dan 10% schenkbelasting verschuldigd in plaats van 20% of meer als het bedrag later zou vererven. Als bij overlijden van de langstlevende ouder blijkt dat de nalatenschap door de opgerente schuld negatief is, dan heeft de schenking vanuit besparingsmotief geen zin gehad. Sterker nog, de betaalde 10% schenkbelasting is zelfs onnodig geweest. De kinderen hebben in die situatie door de schenkingen dus uiteindelijk juist te veel belasting betaald.

In de aangifte erfbelasting bij het overlijden van de eerste ouder wordt de hoogte van de schuld aan de kinderen en de eventuele rente wel vermeld. Het is verstandig om dit ook in een aparte overeenkomst vast te leggen, eventueel zelfs in een notariële akte. Als er onroerend goed in de nalatenschap zit waarvan de werkelijke waarde hoger is dan de WOZ-waarde, kan de schuld aan de kinderen worden gebaseerd op de werkelijke waarde van het onroerend goed. Bij overlijden van de langstlevende ouder wordt dan met die hogere schuld rekening gehouden.

Bent u de langstlevende ouder en wilt u gaan schenken? Houd dan rekening met de mogelijke overbedelingsschuld. Het blijft overigens altijd lastig om te berekenen of u niet te veel schenkt, omdat u niet weet hoe uw vermogen zich ontwikkelt en hoe lang u nog leeft.